Transplantimi i organeve, një zhvillim mjekësor që ndër shekuj ka zbukuruar ëndrrat e njerëzimit në lidhje me përjetësinë…

Zhvillimet mjekësore dhe teknologjike të kohëve moderne i mundësojnë njerëzimit një jetë më të gjatë dhe cilësore. Një nga çështjet shëndetësore, që po vazhdon të avancojë paralelisht me këto zhvillime, është edhe transplantimi i organeve. Falë përparimit të shënuar veçanërisht brenda 50 viteve të fundit në lidhje me këtë lëmë, tashmë kalojnë një jetë më të shëndetshme edhe pacientët, të cilët në të kaluarën e afërt nuk kishin as shansin për të mbijetuar. Transplantimi i organeve është një fakt, që ndër shekuj ka zbukuruar ëndrrat e njerëzimit të bindur se mund të arrinte përjetësinë duke zëvendësuar me të reja pjesët e vjetërsuara të trupit. Mitologjia dhe legjenda të ndryshme thonë se transplantimi i organeve dhe indeve nga një njeri tek tjetri është realizuar për herë të parë në shekullin e 5-të p.e.s. Ndërsa historia e shkencës na sqaron se hulumtimet dhe operacionet për zëvendësimin e një organi të sëmurë apo jofunksional me një të ri dhe të shëndoshë shtrihen deri në shekullin e 17-të. Shkencëtarët i kanë intensifikuar punimet e tyre mbi këtë fushë veçanërisht duke filluar nga qindvjeçari i 19-të. Ata kanë realizuar teste të panumërta për transplantimin e organeve nga kafshët tek njeriu dhe nga njeriu tek njeriu. Por fatkeqësisht rezultatet ishin të dështuara në shumicën e rasteve, gjë kjo që nisi të ndryshojë në vitet e para të shekullit të 20-të. Në fillim të viteve 1900, transplantimet e para të suksesshme ishin ato të korneas dhe lëkurës. Kurse zhvillimi i vërtetë dhe më i rëndësishëm në lidhje me transplantimin e organeve u regjistrua në vitin 1954, kur kirurgu amerikan Xhozef Mërrej (Joseph Murray) i transplanton një pacienti veshkën e vëllait të tij binjak. Këtë herë rezultati ishte i suksesshëm dhe pacienti arriti të mbijetojë. Operacioni i realizuar nga Dr. Mërrej mbeti në historinë e mjekësisë si transplantimi i parë i suksesshëm i një veshke. Sot mund të transplantohen shumë organe të trupit të njeriut dhe kjo falë zhvillimit, që është shënuar në shkencën e mjekësisë. Disa organe mund të transplantohen ndërsa dhuruesi është në jetë, ndërsa të tjerë vetëm pas vdekjes së tij. Në rastin e organeve që mund të transplantohen teksa dhuruesi është në jetë, një njeri i gjallë i dhuron një tjetri organin/et apo qelizat për të cilat i sëmuri ka nevojë. Këto organe janë veshkat, mëlçitë, gjaku, palca dhe qelizat riprodhuese, të cilat në trupin e njeriut gjenden në çift ose formë shtrese apo kanë veti rinovimi e ripërtëritjeje. Ndërsa transplantimi i organeve si pankreasi, damarët, zorrët, lëkura, zemra, valvulat kardiake (kllapat e zemrës) dhe kornea, pra shtresa e tejdukshme e syrit, mund të realizohet vetëm pasi dhuruesi humbet jetën. Veshkat, mëlçia, mushkëritë, zemra, pankreasi, palca kurrizore, kornea, kockat dhe zorra e hollë janë organet e indet, që transplantohen më shumë në ditët e sotme. Në krye të transplantimeve, që mund të realizohen teksa dhuruesi është në jetë, renditen ato të veshkave; pasi ato janë dy në trupin e njeriut, nuk e humbasin funksionin menjëherë pas dhurimit dhe nuk i shkaktojnë probleme shëndetësore dhuruesit. Veshkat, organe këto që kanë një funksion shumë të rëndësishëm si ai i pastrimit dhe filtrimit të gjakut nga lëndët e dëmshme, mund të bëhen jofunksionale si pasojë e disa sëmundjeve. Në këtë rast, detyrën e veshkave e marrin përsipër aparaturat e dializës ose pacientit i transplantohet një veshkë e shëndoshë; sepse një njeri pa veshkë apo me veshkë jofunksionale nuk mund të jetojë më shumë se 2-3 javë. Mjekët theksojnë se një trajtim shtesë është kusht në rast se funksioni i të dyja veshkave bie nën nivelin 20 për qind. Ky trajtim mund të jetë dializa ose transplantimi i veshkës. Dializa është një mënyrë për kryer funksionin e humbur të veshkës nëpërmjet një aparature. Pra aparatura e dializës luan rolin e një veshke artificiale. Ndërsa në rastin e transplantimit të organit, veshka tashmë jofunksionale zëvendësohet me një veshkë tjetër. Kjo veshkë e shëndoshë mund të merret si nga një dhurues në jetë ashtu edhe nga një i vdekur. Qëllimi i transplantimit të veshkës nuk është vetëm ndreqja e funksionit të organit, por njëkohësisht edhe përmirësimi i cilësisë së jetës së pacientit. Transplantimi i organit është metoda, që mjekët zgjedhin më shumë për personat me insuficiencë renale kronike (pamjaftueshmëria kronike e veshkës). Arsyeja e kësaj është se transplantimi i veshkës e rrit më shumë cilësinë e jetës së pacientit dhe ka efekte psikologjike më pozitive sesa dializa. E thënë ndryshe; dializa është një mënyrë kurimi e përkohshme për personat me sëmundje renale; kurse transplantimi i veshkës është një zgjidhje përfundimtare për këta lloj pacientësh. Sa i përket transplantimeve të veshkave nga dhurues në jetë, personi dhurues i organit është përgjithësisht një nga të afërmit e të sëmurit. Shkencëtarët tërheqin vëmendjen se ndryshe nga opinioni i përhapur gjerësisht tek njerëzit, pajtueshmëria e indeve tashmë nuk është më e domosdoshme për transplantimin e veshkës, pasi për këtë lloj ndërhyrjeje është e mjaftueshme vetëm pajtueshmëria e grupit të gjakut. Transplantimet e veshkave, që realizohen pas një sërë analizash të detajuara, prodhojnë rezultate të suksesshme në mbi 90 për qind të rasteve. Transplantimi i parë i suksesshëm i veshkave në Turqi është realizuar në vitin 1975. Që atëherë transplantimet e suksesshme vazhdojnë me një përqindje tepër të lartë prej gati 40 vitesh. Sipas të dhënave të Ministrisë turke të Shëndetësisë, në të gjithë vendin gjenden plot 63 qendra për transplantimin e veshkave, ku realizohen rreth 2.000 transplantime në vit. Përveç veshkave, në Turqi realizohen edhe transplantimet e mëlçisë, mushkërive, pankreasit, zemrës, valvulave kardiake, palcës kurrizore dhe zorrëve të holla. Mjekët në Turqi realizojnë me sukses jashtëzakonisht të madh veçanërisht transplantimin e organeve dhe indeve si veshka, mëlçia dhe palca kurrizore. Prandaj, krahas pacientëve vendas, Turqia është një vend i preferuar dhe me çmime mjaft të arsyeshme edhe për të sëmurët ndërkombëtarë. Transplantimet e suksesshme të organeve, që realizohen nga mjekë dhe personel shëndetësor të kualifikuar dhe me përvojë duke përdorur teknologji mjekësore të sofistikuara, e kanë shndërruar Turqinë në një qendër graviteti rajonale për këtë profil të mjekësisë.