Shqisa e shikimit, problemet më të përhapuria të syve dhe trajtimi mjekësor i tyre…

“Drita e syve është jetë, frymëzim, takim. Të shikosh do të thotë të kesh… Stinët janë nën urdhrat e tij me të gjitha funksionet e tyre, ndërsa ngjyrat në shërbim të tij me të gjitha nuancat. Lulet çelin për të. Agimi për atë shkëlqen. Gutenbergu prandaj e shpiku shtypshkronjën. Hugoja të gjitha vjershat i ka shkruar që ai t’i lexojë. Të gjitha gratë e qytetit për atë vishen e zbukurohen. Për atë janë edhe buzëqeshjet e fëmijëve.” Këto fjalë, që përshkruajnë plot sinqeritet shqisën e shikimit, i përkasin shkrimtarit dhe mendimtarit turk Cemil Meriç, i cili i ka derdhur ato në letër në moshën 38-vjeçare, menjëherë pasi humbi aftësinë e shikimit dhe u zhyt në errësirë absolute. Shikimi është ndoshta shqisa jonë më e rëndësishme. Ndërsa sytë, organet që mundësojnë shikimin tonë, janë ndër më të rëndësishmit e njeriut. Me anë të syve perceptojmë mjedisin, në të cilin jetojmë; njohim botën dhe arrijmë të dallojmë bukuritë e natyrës. Faktikisht, të shikosh është puna më e thjeshtë në botë për pjesën dërrmuese të njerëzve. Në mëngjes zgjohemi nga gjumi dhe porsa hapim sytë shikojmë mjedisin, sendet apo njerëzit që na rrethojnë. Për të parë, s’na duhet të bëjmë asnjë përpjekje tjetër veçse të ngremë qepallat! Mirëpo, vallë a është gjithnjë e kthjellët dhe e shndritshme bota, që ne shikojmë kur hapim sytë? Fatkeqësisht përgjigjja e kësaj pyetjeje është “jo”. Sipas statistikave të Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH), rreth 300 milionë persona anembanë rruzullit tokësor kanë probleme me shikimin; afro 40 milionë prej të cilëve për fat të keq jetojnë në një botë të errët, pra e kanë humbur plotësisht dritën e syve. Sëmundjet shkaktare të çrregullimit vizual apo të humbjes së plotë të aftësisë së shikimit janë të shumta. Por gati gjysma e problemeve të shikimit në shkallë botërore vijnë si pasojë e defekteve refraktive (të metat e përthyerjes së rrezeve të dritës në sy). Edhe pse është një temë paksa teknike, tani do të përpiqemi t’ju shpjegojmë shkurtimisht se çfarë janë defektet refraktive. Që sytë të shikojnë, rrezet e dritës duhet të përthyhen dhe të grumbullohen në shtresën e ndjeshme ndaj dritës dhe ngjyrave, që gjendet prapa syrit dhe quhet retinë. Kornea dhe thjerrëza, të cilat ndodhet në pjesën e përparme transparente të syrit, mundësojnë përthyerjen e rrezeve të dritës. Retina percepton figurën e formuar nga rrezet e dritës dhe nëpërmjet nervit optik ia përcjell atë trurit. Në defektet refraktive, forma e syrit është prishur dhe për këtë arsye organi nuk ka më aftësinë e nevojshme për të realizuar përthyerjen e duhur të rrezeve të dritës; prandaj pamja nuk është më e kthjellët. E thënë ndryshe, kemi të bëjmë me mosfokusimin e plotë të rrezeve të ditës në qendrën e shikimit, që si pasojë nuk mundëson një shikim të qartë. Defektet refraktive ndahen në katër lloje të ndryshme, në varësi të pikës së reflektimit të dritës në pjesën e pasme të syrit: Miopia, hipermetropia, astigmatizmi dhe presbiopia. Miopia është një e metë e shpeshtë dhe përgjithësisht e trashëguar e syrit, që shkaktohet në rastet kur boshti i syrit është më i gjatë sesa te syri normal. Në ketë rast, njerëzit shikojnë qartazi vetëm objektet afër tyre, kurse ato larg nuk i shikojnë qartë meqë rrezet e dritës priten përpara retinës e jo në të. Miopia vihet re kryesisht në grupmoshën 8-12 vjeç dhe avancon ndërmjet moshës 10-20 vjeç, kur trupi dhe organet e njeriut rriten me shpejtësi. Ndërsa pas moshës 20 vjeç, përgjithësisht miopia nuk pëson ndryshime të konsiderueshme. Njerëzit e tillë duhet të përdorin syze me thjerrëza shpërndarëse – konkave. Hipermetropia është një defekt refraktiv i karakterizuar nga shkurtimi i boshtit të syrit, që nga ana e tij shkakton formimin e imazhit përtej retinës. Këta individë nuk shohin qartë objektet e afërta, ndërsa vështrimi në largësi është normal. Korrigjimi i këtij problemi realizohet nëpërmjet përdorimit të syzeve me thjerrëza përmbledhëse – konvekse. Sipas mjekëve okulistë, hipermetropia është një e metë përgjithësisht e trashëguar, ashtu si dhe miopia. Presbiopia vjen si pasojë e humbjes së elasticitetit të thjerrëzës së syrit. Kjo e metë shfaqet tek njeriu pas moshës 40 vjeç dhe manifestohet me humbjen e aftësisë së syrit për të parë mirë në afërsi. Korrigjohet me përdorimin e syzeve me thjerrëza të forta përmbledhëse gjatë leximit. Astigmatizmi është një e metë vizuale, që karakterizohet nga deformimi i korneas dhe çrregullimi i harmonisë së thjerrëzës. Kjo e fundit reflekton në mënyrë të parregullt rrezet, që duhet të mbërrijnë në retinë; kështu që shikimi i personit nuk është më i qartë. Ky problem mund të korrigjohet me përdorimin e syzeve me thjerrëza speciale. Kirurgjia është një tjetër mënyrë për të zgjidhur këtë problem. Miopia, hipermetropia, presbiopia dhe astigmatizmi, defekte refraktive këto që u përpoqëm t’i shpjegojmë me pak fjalë, nuk janë sëmundje por vetëm çrregullime. Deri pak kohë më parë, syzet dhe lentet e kontaktit ishin metodat më të përhapura për korrigjimin e defekteve refraktive. Këto dy mjete (syzet dhe lentet e kontaktit) mundësojnë fokusimin e rrezeve të dritës në retinë, duke e ndihmuar kështu personin për të përfituar shikim të kthjellët. Çrregullimet në fjalë, që deri pak kohë më parë korrigjoheshin vetëm nëpërmjet syzeve, tashmë eliminohen edhe me anë të metodave kirurgjike. Falë kirurgjisë refraktive, pra operacioneve me laser, mundësohet fokusimi i rrezeve të dritës në qendrën e shikimit. Metoda e ndërhyrjes me laser është një instrument kirurgjik, që shërben për trajtimin e të metave refraktive nëpërmjet ristrukturimit të sipërfaqes së korneas, e cila gjendet në pjesën e përparme të syrit dhe është shtresa e parë, ku realizohet përthyerja e rrezeve të dritës. Kirurgjisë refraktive i janë nënshtruar deri më sot të paktën 40 milionë njerëz anembanë botës. Ajo është një metodë e sigurt dhe eliminon plotësisht ose pjesërisht defektet refraktive. Turqia është një vend mjaft ambicion për sa i takon aplikimit të kirurgjisë refraktive, që njihet gjerësisht edhe si operacioni i syve me laser dhe që përdoret në trajtimin e të metave të përthyerjes së rrezeve të dritës në sy. Operacionet e syve me laser janë një nga fushat e mjekësisë, që i kanë dhënë start turizmit shëndetësor në Turqi. Një numër i madh spitalesh dhe klinikash turke të specializuara në këtë fushë, mirëpresin prej më shumë se një dekade pacientë nga vende të ndryshme të botës. Pas ndërhyrjeve jashtëzakonisht të suksesshme, pacientët i lënë syzet apo lentet e kontaktit në Turqi dhe kthehen të lumtur në vendet e tyre. Ndërsa çmimet e operacioneve të syve me rreze laser në Turqi luhaten nga 1.000 – 2.000 euro.